Een bepaalde gedraging zoals Jura die naar me kijkt belonen is een voorbeeld van “positieve bekrachtiging’. Dat is een term beschreven door B.F. Skinner in zijn theorie van operante conditionering. Bij positieve bekrachtiging wordt een reactie of gedrag versterkt door beloningen, wat leidt tot herhaling van gewenst gedrag. De beloning is een versterkende stimulans. “Positief” heeft dus niets met positieve emoties te maken maar met de richting. Je wilt dat iets leidt tot herhaling.

De onderzoeken van B. F. Skinner

B.F Skinner is een groot deel van de twintigste eeuw leidinggevend geweest in de psychologie en zijn experimenten met dieren zijn oneindig veel herhaald. Honden, ratten, duiven kregen beloning in de vorm van eten maar soms werd hun eten ontnomen en moesten ze honger lijden, ze werden onder stroom geschokt of kregen allerlei andere nare straffen.

Clicker training

Dankzij deze onderzoeken kennen we de bekende tabel van positive en negative reinforcement en positive en negative punishment. Een bekend voorbeeld is de clicker-training waarbij je zodra een hond gewenst gedrag vertoont gaat clickeren. De timing van de klik is essentieel en elke klik moet worden gevolgd door een beloning.

Bij clickeren conditioneer je een hond en dat probeer ik zoveel mogelijk te voorkomen. Een hond is geen robot die je programmeert met IF/THEN commando’s. Wanneer (IF) je een bepaalde gedraging vertoont, dan (THEN) volgt er een bepaalde beloning. Net als een kikker geen natuurlijke respons is van de baas heeft de beloning geen natuurlijke relatie met de gedraging. Ja, wanneer je iedere keer klikt en beloont wanneer je hond je aankijkt zal je hond je heel vaak aan gaan kijken. Maar wat communiceert een hond dan nog? Het gedrag kent geen intrinsieke en natuurlijke motivatie en is geprogrammeerd/ geconditioneerd gedrag. Niet geheel verrassend kreeg m’n moeder de wind van voren toen ze voorstelde om Jura dingen aan te leren met een clicker.

Kritiek op B.F. Skinner’s operante conditionering

Volgens moderne wetenschappers zoals Frans de Waal en Jane Goodall is de dominantie van het werk van Skinner de belangrijkste redenen waarom we decennialang geen drol hebben geleerd over dieren. Skinner was een behaviorist en volgens deze school was al het gedrag van dieren het product van de wet van effect: een hond moet ervoor beloond zijn in het verleden.

Frans de Waal: “It presented animals as passive, whereas I view them as seeking, wanting and striving. True, their behaviour changes based on its consequences, but they never act randomly or accidentally to begin with.”

Ik sluit me aan bij Frans de Waal en zie m’n honden als denkende wezens die zelf op zoek gaan, wensen hebben en zelf leren.