Overprikkeling bij honden oplossingen

Dit is deel 3 in de reeks artikelen over overprikkeling bij honden over oplossingen bij overprikkeling.

• Deel 1 Overprikkeling bij honden
• Deel 2: Overprikkeling begrijpen en herkennen
• Deel 3: Overprikkeling – oplossingen

Oplossingen voor overprikkeling

Voordat ik begin, is het belangrijk om te weten dat geen enkele van de adviezen in dit artikel op zichzelf dé oplossing is voor een hond die snel of chronisch overprikkeld is. Tegelijkertijd kan het wél zo zijn dat een enkele fout kan voorkomen dat een hond tot rust kan komen.

Zie het ongeveer zo. Stel je doet mee aan een wielrenwedstrijd. Je bent getraind, je kent het parcours als geen ander en je hebt de beste fiets van het peloton. Wanneer je een lekke band hebt wordt het alsnog onmogelijk om te winnen.

Voor een hond kan ook alles in orde zijn. Goede voeding, liefde van de baas, uitdaging, maar wanneer er een dingetje net niet helemaal klopt, kan het maar zo zijn dat een hond overprikkeld raakt en blijft. Een goede gedragstherapeut kan de vinger op de zere plek leggen en soms zijn er maar kleine aanpassingen nodig die een groot verschil kunnen maken.

Gelukkig zijn er maar vier elementen waar je op hoeft te letten, namelijk de hond, de prikkel, de omgeving en jezelf. Verder denk ik dat overprikkeling niet het einde van de wereld is. Wie ligt er nou niet eens klaarwakker in bed na dag vol indrukken? Een probleem wordt het wanneer een hond te snel, maar vooral te vaak (chronisch) overprikkeld is. Dat is niet alleen ongelooflijk ongezond, het is ook gewoon niet leuk voor de hond.

De tips en adviezen om overprikkeling op te lossen zijn vooral bedoeld als aandachtspunten en ideeën. Ze kunnen ook fungeren als startpunt zodat je er je eigen draai aan kunt geven. Ik heb door de jaren heen zoveel creatieve oplossingen gezien van hondenbaasjes dat ik er een boek over zou schrijven.

Begin jong en rustig

Puppy’s leren ongelooflijk veel in de eerste periode van hun leven. Dit is daarom het ideale moment om ze bloot te stellen aan alle prikkels die in de toekomst te verwachten zijn. Van stofzuiger tot fietser en van water tot ritjes in de auto. Deze periode duurt ongeveer 4 maanden en 120 dagen is meer dan genoeg om het heel rustig aan te doen. Beter kleine stapjes in de goede richting dan grote sprongen vooruit en achteruit. Niemand heeft ooit een marathon gewonnen door heel hard uit de startblokken te sprinten. Wennen aan alle prikkels is een marathon en geen sprint.

Documenteer gedrag

Mensen zijn eigenwijs, ik ben niet anders. We denken vaak wel te weten hoe het zit, tot we het opschrijven en het totaalplaatje zien. Ethologie is een tak van de wetenschap die precies dat doet, al het gedrag van dieren wordt gedocumenteerd tot er een compleet beeld ontstaat. Charles Darwin kan gezien worden als een etholoog, maar de moderne ethologie is begonnen met Niko Tinbergen, de Nederlandse bioloog en Nobelprijswinnaar.

Typerend voor ethologen is dat ze ieder gedrag nauwkeurig documenteren in soms enorme tabellen. Gedrag wordt getypeerd, geteld, geclassificeerd, gewogen en gemeten in zogenaamde ethogrammen. Een ethogram kan inzicht geven in wanneer welk gedrag plaatsvindt en in welke mate. De signalen van overprikkeling in het vorige artikel kunnen dan een richtlijn zijn. Eigenlijk is een ethogram niets meer dan een supergedetailleerd dagboek. Mits je geen data-analist bent is een dagboek bijhouden meer dan voldoende.

We kunnen onze honden ook vastleggen op camera wanneer we er niet zijn. Hoe voelt hij zich wanneer je er niet bent? Hoe reageert hij op prikkels zoals de deurbel? Hoe herstelt de hond zich? Veel mensen hebben geen idee hoe een hond zich gedraagt wanneer ze de deur uit zijn.  

De inrichting van je huis en tuin

De invloed van de inrichting van het huis is iets wat vaak onderschat wordt. De meeste baasjes hebben weliswaar een speciale plek voor hun hond ingericht, maar er zijn veel meer elementen waar rekening mee kan worden gehouden.

Uit het eerdergenoemde onderzoek uit Finland kwam naar voren dat geluid de grootste factor is voor angst bij honden. In Europa kost geluidsvervuiling ongeveer 1 miljoen levensjaren per jaar voor mensen. Dat zijn 12.500 mensenlevens (uitgaande van een gemiddelde levensverwachting van 80)!!! Een overschot aan geluid geeft ons stress en daarvan worden we angstig, depressief en ziek. En voor honden lijkt hetzelfde het geval te zijn. Goede geluidsisolatie is zeker het geld waard niet alleen voor je hond maar dus ook voor jezelf.

Ook in de tuin kun je van alles doen waardoor het geluid en andere prikkels gedempt worden. Zelf gebruik ik bijvoorbeeld geen luidruchtige maaiers, heggenscharen, bladblazers. De vogels drinken hier uit de hondenbakken terwijl de hond ernaast ligt. Er bestaan zelfs geluidswerende schuttingen, al zit daar een behoorlijk prijskaartje aan. Zelf heb ik ervoor gezorgd dat de schutting aan de voorkant helemaal is afgesloten zodat ze niet steeds de focus hebben wat er op straat gebeurt. Geluiden van buiten zijn in de tuin niet te weren, maar we kunnen van de tuin wel een fijne plek maken waar prikkels beter te verteren zijn.

Wanneer honden vanuit huis veel reageren op visuele prikkels buiten, kun je ook het zicht blokkeren. De gordijnen sluiten is een manier om dit te doen. Vaak is raamfolie ook voldoende dan zit je ook niet in het donker. Het belangrijkste is dat de visuele prikkel de hond niet bereikt.

Daarnaast kan je ook je tuin speciaal inrichten als snuffeltuin! Hiervoor kan je veel leuke tips en inspiratie vinden bij de Snuffeltuinen website.

Geluid toevoegen. Mijn favoriete playlist

In plaats van geluid te dempen kun je ook geluid toevoegen om het effect van omgevingsgeluiden te verminderen. Veel mensen zetten rustige muziek op wanneer ze het huis verlaten. Zelf zet ik iedere keer dezelfde hiphop playlist aan. Hiphop zit natuurlijk vol met stemmen waardoor de honden niet focussen op de stemmen van buiten. De Wu-Tang Clan, Nas en de Fugees zijn hier overigens favoriet.

Routines

Net als mensen voelen dieren zich gerustgesteld wanneer het dagelijkse leven voorspelbaar is.  Vaste routines en een stabiele levensstijl geven honden rust. Ze maken de wereld kleiner en beter behapbaar. Ik ben een langeafstandsloper, mijn dagelijkse rondje van 15 kilometer voelt op ‘eigen terrein’ een stuk korter dan wanneer ik dezelfde afstand in een nieuwe omgeving loop. Nieuwe indrukken kosten meer energie om te verwerken, en te veel variatie geeft leidt tot te veel stress.

Zonder stress en variatie kan geen hond (of mens) groeien. Iedere prikkel, fysiek of mentaal is dan te veel. Een immuunsysteem dat nooit geconfronteerd is met een virus zal zich niet kunnen wapenen bij een infectie. Een spier dat nooit gebruikt is zal slap zijn. Routines zorgen voor een basis waar een hond op terug kan vallen. Van daaruit is het gemakkelijker om het steeds een klein beetje uit te bouwen.

Lichaamsbeweging (met beleid)

Lichaamsbeweging lijkt soms wel het toverwoord voor alle problemen. Je hoort wel eens “Een vermoeide hond is een goede hond.” Ik vind niets heerlijker dan even met de honden door de bossen te knallen. Wanneer ik het zelf rustig aan doe rennen de honden regelmatig als een stel wilden achter elkaar aan. Om dan thuis te komen, op de bank te ploffen met een goed boek is voor mij het beste gevoel van de wereld. Het laatste deel van de wandeling doen we net als atleten een cooling down. Een kwartiertje niet racen, worstelen of andere intensieve bezigheden.

Het is belangrijk om te beseffen dat lichaamsbeweging ook overprikkeling kan veroorzaken. Zeker wanneer een hond tussendoor nauwelijks rust krijgt om te herstellen dan kan dit leiden tot een chronische verhoging van stresshormonen in het bloed. Veel processen zijn bij sport en andere vormen van intensieve beweging niet anders dan bij stress. Het hartritme gaat omhoog, adrenaline komt vrij etc.

De meeste groei door intensieve lichaamsbeweging vindt niet plaats tijdens de ‘training’ (of spel etc.) maar tijdens de rust. In de sportwereld heet dit supercompensatie. Supercompensatie is het herstel van het lichaam na een intensieve inspanning tot boven het oorspronkelijk niveau. Dit geldt niet alleen voor het lichaam maar ook voor het brein. Een overprikkelde hond krijgt de inspanning wel, maar geen tijd voor compensatie waardoor het niveau niet omhooggaat maar juist omlaag. Uitputting, ziekte, stress en verdere overprikkeling zijn dan een logisch gevolg.

Wat voor een hond het juiste inspanningsniveau is op een dag is moeilijk te zeggen. Een goede gedragstherapeut kan specifieke adviezen geven.

Desensitisatie en (counter)-conditioneren.

Twee technieken die gedragstherapeuten veel gebruiken zijn desensitisatie en counter-conditioneren. Bij de eerste techniek wordt een hond minder gevoelig voor een prikkel. Dit gebeurt door de hond eerst op veilige afstand aan de prikkel bloot te stellen en stapje voor stapje de afstand kleiner te maken. Bij counter-conditioneren verander je de negatieve prikkel, zoals een bepaald geluid of een visuele prikkel, in een positieve. De vervelende prikkel wordt dan iets wat je hond graag ziet, ruikt of hoort. Meestal wordt een beloning gebruikt om een negatieve associatie om te zetten in een positieve. Het mag duidelijk zijn dat dit gaat om specifieke prikkels, terwijl overprikkeling het gevolg kan zijn van een verzameling van verschillende prikkels. Wanneer het om een specifieke prikkel gaat die een reactie uitlokt wordt in de hondenwereld vaker gesproken over een trigger.

Supplementen voor overprikkeling

Er zijn diverse supplementen die kunnen helpen met het beter omgaan met, of beter herstellen van prikkels en overprikkeling. Een aantal van onze eigen supplementen zijn daarop gericht. Zo bevatten sommigen de stof L-theanine waarvan onderzoeken hebben aangetoond dat het de stressrespons op een prikkel significant vermindert en dat het stresshormoon cortisol lager is dan bij de controlegroep.

Andere supplementen verbeteren de kwaliteit van slaap of voorzien het lichaam van aminozuren waar overprikkelde honden vaak een tekort aan hebben. Om hier een lijst te geven van onze supplementen vind ik ongepast en het mag geen reclamepraatje worden. Daarnaast is de informatie op de site te vinden en kunnen we je altijd persoonlijk helpen als je contact opneemt.

Slaap

Helemaal aan het einde wil ik slaap noemen. Niet dat het minder belangrijk is. Sterker nog, als het gaat om het verwerken van prikkels, en herstel in het algemeen, dan is de invloed van slaap niet te overschatten. Slaap niet iets dat je kunt afdwingen, maar iets dat voortvloeit uit alle maatregelen die je als baasje onderneemt. Slaap is zo belangrijk voor iedere hond, maar met name de overprikkelde hond dat het gros van de maatregelen die je kunt ondernemen ertoe leiden dat een hond goede slaap krijgt.

Het onderwerp ‘slaap’ is complex en er zijn boekenvol over geschreven. Slaap is niet alleen fysieke en mentale rust, bepaalde delen van het brein zijn juist extra actief tijdens slaap. Omdat slaap zo’n belangrijke rol speelt in de gezondheid van een hond zal ik in de nabije toekomst hier een apart artikel over schrijven.

Tot slot

Bovenstaande lijst is verreweg van compleet. Zoals ik in de inleiding al vertelde, dienen deze adviezen vooral als suggesties en startpunten. Ik ken mensen die speciale hoofdtelefoons voor hun hond hebben. Ford (de autofabrikant) heeft zelfs een noise-cancelling hondenkennel gemaakt. Van de geur van lavendelolie is bekend dat het ontspant en je huis ruikt er ook nog eens lekker van. De lijst is eindeloos.

Een aantal dingen die ik zelf graag doe met de honden is een uurtje samen onder de dekens slapen, samen tuinieren en samen lezen. Honden zijn zo gevoelig voor veranderingen in ons lichaam dat we er goed aandoen om niet constant ‘drukdrukdruk’ met van alles en nog wat bezig zijn. Wij moeten zorgen voor een ontspannen blije hond en niet een extra stressprikkel zijn. Vergeet daarom vooral niet om aan je eigen reactie op prikkels te letten.

Bronnen

Sonic doom: how noise pollution kills thousands each year | Life and style | The Guardian
Anti-Stress, Behavioural and Magnetoencephalography Effects of an l-Theanine-Based Nutrient Drink: A Randomised, Double-Blind, Placebo-Controlled, Crossover Trial
Brain glycogen supercompensation following exhaustive exercise
Inadequate socialisation, inactivity, and urban living environment are associated with social fearfulness in pet dogs | Scientific Reports